Lạy hay còn gọi là Lễ Bái, là nghi thức
rất phổ thông trong dân gian, mang ý nghĩa bày tỏ lòng biết ơn và niềm tôn kính
đến với các đấng thần linh, các bậc tiên hiền có công khai phá giang sơn, bảo
vệ sơn hà xã tắc, và tổ tiên dòng họ tiếp nối. Dân tộc Việt Nam chịu ảnh hưởng
sâu đậm văn hoá Trung Hoa, nên việc lễ lạy, từ hình thức đến nội dung, từ lễ tổ
tiên ông bà ở nhà cho đến lễ lạy Trời, Phật, Thánh, Thần ở đình, chùa, lăng, miếu
cũng đều bị ảnh hưởng theo.
Hầu hết các tôn giáo đều có lễ lạy nhưng với nghi thức và ý
nghĩa khác nhau. Với Phật Giáo, ý nghĩa và cách thức lễ lạy khác với các đạo
giáo khác. Đạo Phật bắt nguồn từ Ấn Độ. Tại xứ này ngày xưa, dân chúng thường bày
tỏ lòng tôn kính chân thành đến một người nào đó họ ngưỡng mộ kính mến bằng
cách quỳ xuống sát đất, đặt trán mình lên chân của vị ấy. Đức Phật là vị Đạo
Sư, là bậc giác ngộ được tôn kính đặc biệt tại xã hội Ấn Độ thời bấy giờ.
Lúc
đức Phật còn tại thế, mỗi lần nghe pháp hay thưa thỉnh việc gì, chư Tăng thường
chắp tay lạy ba lạy rồi thưa hỏi hay ngồi nghe pháp. Đức Phật mặc nhiên chấp
nhận cung cách này như là một tục lệ có từ lâu đời của xã hội Ấn Độ. Tuy vậy
Ngài cũng không đặt thành nghi thức lễ lạy mà để tùy tâm các đệ tử. Sau khi
Phật Niết Bàn, hình thức lễ nghi và sự tôn kính ấy vẫn được duy trì trong các
hàng đệ tử của Ngài. Sự duy trì hình thức ấy với mục đích là luôn luôn xem đức
Phật như còn tại thế. Chư Tăng mỗi khi tụng kinh ôn lại lời Ngài dạy, phải mặc
áo cà sa tức áo mầu hoại sắc trang nghiêm, lạy Phật ba lạy. Hàng đệ tử tại gia cũng
theo quý chư Tăng lạy Phật như thế.
Tại sao lại lạy ba lạy mà không lạy hai lạy, bốn lạy hay năm
lạy? Ba lạy chính là lễ lạy ba ngôi quý báu tức Tam Bảo: Phật, Pháp và Tăng.
Người đời thường xem vàng, bạc, kim cương, hột xoàn, dollars, và danh lợi thế gian
là quý báu. Nhưng thực tế cho biết những thứ này không đem lại hạnh phúc chơn
thực, không cứu được con người thoát khỏi sinh lão bệnh tử. Nhưng với ba ngôi
quý báu Tam Bảo: Phật, Pháp, và Tăng có năng lực dẫn dắt con người thoát khỏi
mọi phiền não và ra khỏi sinh tử luân hồi.
Phật là Giác, là thức tỉnh ra khỏi giấc ngủ mê. Đức Phật là
người đã giác ngộ và giải thoát hoàn toàn. Ngài là một bậc đạo sư, một người
chỉ lối dẫn đường cho mọi chúng sinh thoát khỏi sinh tử luân hồi. Vì thế người Phật
tử lạy cái lạy đầu tiên là để tỏ lòng thành kính, ngưỡng mộ và nhớ ơn Phật,
cùng là thề nguyện sẽ theo gương Ngài mà tu hành để về bến giác. Pháp là những
lời Phật dạy các đệ tử, sau đó được ghi bằng chữ, gọi là Kinh và Luật. Còn Luận
là những lời bàn luận của các vị Bồ tát, đệ tử của Phật để làm sáng tỏ thêm
những lời Phật dạy.
Vì thế người Phật tử lạy cái lạy thứ hai là lạy Pháp bảo
nhằm bày tỏ lòng thành kính, biết ơn và tưởng nhớ đến những lời dạy của Phật,
những lời dạy mà, nếu chúng ta thực hành sẽ có công năng đưa chúng ta qua khỏi
bể khổ, đến bến bờ giải thoát. Tăng là một đoàn thể sống chung với nhau ít nhất
là bốn người, bỏ nhà xuất gia đi tu, giữ đầy đủ giới luật của Phật đặt ra, với mục
đích tu hành giải thoát cho mình và cho tất cả chúng sinh. Vì thế cái lạy thứ
ba là lạy Tăng Bảo, từ các vị Thánh Tăng xuất thế đến các vị Tỳ Kheo trụ thế tu
hành chân chính, đạo đức trong sạch, và giới luật trang nghiêm, để tỏ lòng
thành kính và biết ơn những vị này đã sống đời sống lý tưởng, đã hy sinh gia
đình tiền của và danh vọng, đã xem tiền bạc châu báu như rắn độc, danh lợi như
đôi dép rách, sắc đẹp như cạm bẫy, ăn ngon mặc đẹp như xiềng xích trói buộc, để
tình nguyện thay Phật dẫn dắt chúng sinh trên đường đạo.
Ngoài ý nghĩa lễ lạy Phật, Pháp và Tăng nêu trên, ba cái lạy
cũng còn mang ý nghĩa lễ lạy ba ngôi qúy báu bên trong chúng ta và trong mỗi
chúng sinh, vì chúng sinh cùng chư Phật đồng một thể tánh sáng suốt (Phật
tánh), đồng một pháp tánh từ bi và bình đẳng (Pháp tánh), và đồng một đức tánh thanh
tịnh, hòa hợp (Thanh tịnh tánh).
Về cung cách lạy cũng có nhiều thứ. Người Ấn Độ cũng như Trung
Hoa có nhiều cách lễ lạy khác nhau. Riêng Phật giáo Việt Nam thường lạy theo phương
cách "Ngũ thể đầu địa", tức là làm thế nào cho hai tay, hai chân và
cái đầu đụng mặt đất. Đây là một phương cách lạy tôn kính nhất trong tất cả các
cung cách lễ lạy. Khi lễ lạy, người Phật tử đứng ngay thẳng, hai chân khép sát
vào nhau, hai bàn tay chắp sát lại nhau cho khít theo thế hiệp chưởng (không
phải thế hình búp sen) tiêu biểu cho sự nhất tâm. Khi lạy Phật có người để hai
tay trước ngực lạy xuống. Cũng có người đưa hai tay lên trán rồi mới lạy xuống
theo phương cách ngũ thể đầu địa, tức là khi lạy phải quỳ xuống, ngửa hai bàn
tay ra như đang nâng hai chân Phật và cúi lưng xuống đặt trán mình lên trên hai
lòng bàn tay. Đối với phụ nữ, thường là quì thẳng lưng rồi lạy, chứ không đứng,
vì hình thể đặc biệt của phụ nữ, khác với nam giới nên thế đứng thẳng trông hơi
lộ liễu.
Trong đạo Phật bao giờ sự và lý cũng phải viên dung. Về sự thì
như trên chúng tôi đã trình bày. Chúng ta lạy Tam Bảo với tất cả thân tâm thành
kính nhớ ơn, thành kính nhớ ơn Phật, thành kính nhớ ơn Pháp, và thành kính nhớ
ơn Tăng. Thế còn cái tâm của chúng ta trong khi lạy phải như thế nào? Nghĩ ngợi
gì? Tưởng nhớ đến ai, đến cảnh gì, vật gì? Hay là để tâm không nghĩ ngợi, không
cầu mong điều gì? Để trả lời câu hỏi này, thiết tưởng chúng ta hãy nhớ lại bài
kệ "Quán Tưởng" mà chúng ta thường tụng trước khi đảnh lễ:
Năng lễ, sở lễ tánh không tịch,
Cảm ứng đạo giao nan tư nghì,
Ngã thử đạo tràng như Đế Châu,
Thập phương chư Phật ảnh hiện trung,
Ngã thân ảnh hiện chư Phật tiền,
Đầu diện tiếp túc quy mạng lễ.
Đã được dịch ra là:
Phật, chúng sinh tánh thường rỗng lặng,
Đạo cảm thông không thể nghĩ bàn,
Lưới đế châu ví đạo tràng,
Mười phương Phật hiện hào quang sáng ngời,
Trước bảo tọa thân con ảnh hiện,
Cúi đầu xin thề nguyện quy y.
Như thế thì bản chất Phật và chúng sinh vốn là "không tịch" lặng lẽ,
tạm gọi là chân tâm. Chỉ từ khi bắt đầu khởi niệm, là bắt đầu bị cuốn vào dòng
vô minh, rồi thức mới hoạt động, mới suy nghĩ, mới phân biệt ra cái "ta"
(năng) và cái "không phải ta" (sở), mới nảy sinh ra tình cảm yêu ghét,
tạo nghiệp, trả quả, xoay chuyển trong vòng sinh tử không thấy đường ra.
Phật thương xót chúng sinh mê muội "... trong trí bồ đề mà
không thanh tịnh, trong cảnh giải thoát mà sanh ràng buộc..." (Lời sám
hối), mới dậy cho chúng sinh tu hành để chấm dứt cái vòng luẩn quẩn đó bằng
cách trì giới, tham thiền, niệm Phật, trì chú, mục tiêu đều để giảm bớt sự
hoành hành của con vượn tâm, con ngựa ý, giảm bớt những thói quen chấp trước,
phân biệt, yêu ghét, từ từ đi tới định tâm. Khi tâm đã "định" thì trí
huệ bát nhã mới có dịp hiển lộ, mới được hưởng mùi vị cam lồ của Phật Pháp. Đó là
điểm đặc biệt của đạo Phật. Nếu chỉ dậy con người ăn hiền ở lành thì nhiều tôn
giáo khác đã làm, đức Phật thị hiện ra đời là dư, không có gì đặc biệt đáng
được tôn là Đấng Đại Giác. Chính là vì Ngài đã "nhận" được cái tánh
"không tịch" và tự mình dẫn đường cho chúng sinh trong suốt 49 năm,
còn để lại kinh sách làm bản đồ cho đời sau nương theo tu tập mà trở lại được
cái tánh "không tịch" ấy.
Kẻ nội thù dìm ta trong dòng vô minh chính là cái tâm sinh diệt
suy nghĩ liên miên này. Cho nên nếu muốn báo đền ơn Phật, vâng lời Phật thì ít nhất
là trong khi lễ lạy phải tuân theo lời Phật dạy, không suy nghĩ gì cả, chỉ theo
dõi hành động mà thôi, lễ xuống thì chỉ biết là lễ xuống, đứng lên thì chỉ biết
là đứng lên, chắp tay thì chỉ biết là chắp tay, v..v... không có nghĩ đến bất
cứ ai, không tưởng nhớ đến bất cứ cái gì. Hễ một niệm tưởng dấy lên là ô nhiễm
rồi, là hết "không tịch" rồi, là từ "nhất niệm vô minh"
trôi lăn vào dòng vô minh miên viễn rồi.
Nói tóm lại, "Năng lễ, sở lễ tánh không
tịch", nghĩa là người lạy và đấng mình lạy, thể tánh đều vắng lặng bình
đẳng. Thật tướng vạn pháp đều thể hiện một cách bình đẳng, không phân biệt,
không thấy có mình lạy và người để cho mình lạy. Nếu khi lạy mà tâm còn vướng
mắc một chút xíu mong cầu, hay một chút tơ tưởng đến dòng họ tổ tiên, dù mỏng
như một sợi tơ cũng không đúng phép. Tâm phải ở trạng thái thanh tịnh vắng
lặng. Phật giáo Việt Nam đã thực hiện phép lý lạy này từ ngàn xưa, thiết tưởng không
có phép nào đầy đủ ý nghĩa và hợp với lý Bát Nhã hơn.
|
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét
Bạn có thể dùng mã code dưới đây để chèn hình, video từ bên ngoài vào comment:
- Tặng hình : [img] link hình [/img]
- Gửi tặng video: [youtube] link youtube [/youtube]